Monday, November 11, 2013

अजेय मानव÷ अजेय मन- विजय चालिसे

-सुलेख स।ाहित्यिक मासिक१५, वर्ष अङ्क , अशोज २०७०मा प्रकाशित विज्ञानकथा_
टैक्सिकोप्टर उसको फ्ल्याटको माथिल्लो छतमा उत्रियो आरुबारीस्थित अत्याधुनिक आवास क्षेत्रमा बनेको आधुनिक सुविधासम्पन्न यो गगनचुम्वी विशाल भवनको पचासौं तलामा थियो उसको प्mल्याट त्योभन्दा पनि पाँच तलामाथि थियो यो आकासे ट्याक्सीकोप्टर बिसौनी जमिनमाथिको सडकमा ट्याँ टुँटुँ गर्दै घन्टौं जाममा फस्ने उसका बाबु बाजेका पालाका ट्याक्सी मोटरहरू कतै कतै मात्र देखिन्थे अहिले जतातै ठूला आवासको छानोमैं उत्रन सक्ने साना खालका हेलिकोप्टर नै चलनचल्तीमा थिए हावामा उडेर भनेको ठाउँमा पु¥याउने यस्ता टैक्सिकोप्टर सहरका ठाउँ ठाउँमा बनेका बिसौनीमा प्रतीक्षारत रहन्थे कथम्कदाचित बिसौनी वा प्लेटफार्म खाली रहेछन् भने पनि फोनद्वारा यी भाडाका हेलिकोप्टर बोलाउन सकिन्थ्यो
उसको सिङ्गो जीवन नै यन्त्रवत थियो, स्वयम् यन्त्रजस्तै लाग्थ्यो आजका उसका पुस्तामानवीय विशिष्टता बिस्तारै गुमाउँदै गएका त्यसैले उसलाई सौन्दर्य प्रेमजस्ता कुराबारे सोच्ने समय नै थिएन मानवीय आवेग संवेगकै कुनै स्थान थियो जीवनमा ! उसको आजको विश्वग्राम साँघुरिएको मात्र थिएन, भाषा, संस्कृति, व्यवहारमा पनि सबै एकरूप बन्दै थिए, एकै नासका बन्दै थिए तिनमा विविधता थियो, कुनै आफ्नो पन यसरी सिङ्गो संसार एकरूपएकरसको रोबोटकै ढाँचामा ढालिँदै थियो  
जब उसले टैक्सिकोप्टरबाट आरुबारीको त्यो स्वप्नवास भवनको ५५ तलामाथि अवस्थित ट्याक्सी प्याडमा उत्रिएर चारैतिर नियाल्योे, उसलाई एकदमै अनौठो लाग्यो ! सिंगो काठमाडौं उपत्यका भर्खरै सिउँदो रंगाएकी सुन्दरीजस्तै साँझको सिन्दुरे उज्यालोमा नुहाइरहेको थियो ओहो...कति सुन्दर दृश्य ! उसलाई काठमाडौं आज जति रमाइलो कहिल्यै लागेको थिएन किन यस्तो लाग्दैछ आज ? आजको यो आफ्नो मनस्थिति सोचप्रति आफैंलाई आश्चर्य लाग्यो प्रेम सौन्दर्यलाई विज्ञानसम्मत मान्दैनथ्यो उसको पुस्ता उनीहरूकालागि प्रेम मात्र शारीरक आकर्षण थियो, एउटा पुरुष वा एउटी नारीका लागि विपरितलि लिङ्गीप्रति हुने एउटा स्वाभाविक यौनिक आकर्षण वा चाह ! त्यसैले उनीहरू प्रेम सौन्दर्यजस्ता कुरामा समय खर्चनेकुरा वाइहात ठान्थे  
अर्थात् कम्प्युटर सफ्टवेयर इन्जिनियिर विकास शर्मा उसको काम नयाँ नयाँ कम्प्युटर सफ्टवेयर प्रोग्राम तयार गरेर माग अनुसार संसारभर पठाउनु थियो यसका लागि कतै निस्कनु जरुरी पनि थिएन, त्यसैले कमै मात्र बाहिर निस्कन्थ्यो कोठा नै सिङ्गो संसार थियो, जहाँबाट संसारका कुनै पनि कुनामा सम्पर्क गर्न सकिन्थ्यो, टेलिकन्फ्रेन्सङाद्वारा समूह एकल सम्पर्क तथा छलफल गर्न सकिन्थ्यो त्यही कारण आजको उसको संसार खुम्चिएर सानो कोठा तीन चार कोठाको एउटा फ्ल्याटमा सीमत बनेको थियो सबै काम कोठा वा फ्ल्याटबाटै हुन्थ्यो आवश्यकताका यावत बस्तु कम्प्युटर, इन्टरनेटरबाट सञ्चालित इमार्केटिङबाटै प्राप्त हुनसक्थ्यो भुक्तानीका लागि इव्याङ्किङको सुविधा छँदै थियो सबै कुृरा यन्त्रबाटै सञ्चालित थिए यही यान्त्रिक जीवनसँग सन्तुष्ट देखिन्थ्यो आजको कम्युटर पुस्ता !
टैक्सिकोप्टरबाट आएर कोठामा कम्प्युटरसँग खेल्न थाल्यो हिजै मात्र उसले एउटा नयाँ खोजपूर्ण कम्प्युटर प्रोग्राममा काम गर्ने जिम्मेवारी पाएको थियो त्यो थियो एउटै घटना परिस्थितिमा समेत जसरी अलग अलग मान्छेको व्यवहार प्रतिक्रिया फरक हुन्छ, त्यही अनुसारको भिन्न अनुभूति देखाउन सक्ने रोबोट मष्तिस्कको विकास गर्ने कम्प्युटर प्रोग्रामिङ आफैंलाई थाहा थिएन, यो प्रँेग्रामको विकासमा सफल हुन्छ, हुँदैन ? सफल भएमा रोबोटिक्सको इतिहासमैं अर्को एउटा कोसे ढुङ्गा बन्न सक्थ्यो यो कम्प्युटर प्रोग्रामिङ !
अहिलेसम्म एउटै घटनार परिस्थितिमा जसरी मान्छेपिच्छेको व्यवहार प्रतिक्रिया फरक हुने गर्छ पोजिट्रन सिद्धान्त अनुरूप असङ्ख्य सर्किटयुक्त रोबोटहरूमा यो मानवीय गुणको विकास हुन सकेको थिएन जुन क्षेत्रमा काम गर्ने रोबोट हो उसलाई त्यही क्षेत्रको मात्र विशेष जानकारी प्राप्त हुनेगरी प्रोग्रामका रूपमा भरेर दिने गरिन्थ्यो अनि त्यही अुसारका तौर तरिका, भाषा आचरणहरूको मात्र त्यसले प्रकट गर्न सक्थ्यो यसरी रोबोटको मस्तिष्क पूर्वनियोजित मार्गमा मात्र क्रियाशील हुन्थ्यो उसले आफ्नो जिम्मेवारी सफलतापूर्वक पूरा गरेर यो नयाँ आविष्कार गर्न सक्यो भने यन्त्रमानवको अत्याधुनिक पुस्ता विकसित हुन्थ्यो यसबाट मानिसमा रहेका केही आधारभूत गुणहरू बाहेक धेरै कुरामा मानिस यन्त्रमानवबीच धेरै मात्रामा समगुणको विकास हुनसक्थ्यो त्यसैले यति महान् आविष्कार गर्ने यो अवसर उसको लागि पनि ठूलो अवसर थियो    
यिनै कुरा सोचेर यीसम्बन्धी पहिले भइसकेका कामहरूको जानकारी खोजिरहेको थियो , इन्टरनेटमा त्यत्तिकैमा कम्प्युटर स्क्र्रिनको एक छेउमा अकस्मात छिमेककी घरको स्नानघरको दृश्य देखा परेको देख्यो उसले स्क्रिनको सानो कुनोमा सीमित त्यो दृश्यलाई बढाएर स्क्रिनभरिको बनायो नचाहँदा नचाहँदै पनि त्यहाँबाट उसले आँखा हटाउनै सकेन एकप्रकारले सम्मोहित थियो त्यस दृष्यप्रति स्नानघरभित्र एउटी सुन्दरी निस्फिक्री नुहाइरहेकी थिइ पानीका थोपा उसका सुनौला केशराशिबाट मोती झैं झरिरहेका थिए त्यसरी झरेका मोतीदाना पानी उसको भिजेको सुडोल शरीरबाट बिस्तारै गुडेर पुष्ट शरीरबाट कटिप्रदेश तर्फ झर्दा सौन्दर्य अरु निरखारिएको देखिन्थ्यो स्नान गर्दा हावामा उठे झैं उसका नृत्यमय भावभङ्गीको सम्मोहनबाट बाहिर निस्किनै सकेन लामो समय विकास
सम्मोहनमुक्त भएपछि आश्चर्यचकित बन्नु स्वाभाविक थियो कसरी भयो यो ? उसले आफ्नो कम्प्युटरमा छिमेकीको घरका यावत दृश्य देखिने जासूसी कार्यक्रम राखेको थिएन ! तब ...कसरी भयो यो ?
निकैबेर मष्तिस्कमा जोड दिएपछि झट्ट सम्झ्यो यो करामत पक्कै पनि अल्ट्राभ्वाइलेट रेको हुनुपर्छ केही दिन अघिमात्र उसले आफ्नो कम्प्युटरमा अल्ट्राभ्वाइलेट रेको स्रोत पत्ता लगाएर अफ्नो कम्प्युटरको क्यामरालाई यही रेको सहायताबाट चल्ने गरी मिलाएको थियो यो परावैजनी किरण ठोस बस्तुलाई चिरेर त्यसभित्र प्रवेश गरी दृश्य समात्न सक्थ्यो
हो पक्ैक ...यही कारण मेरो कम्प्युटरका पर्दामा देखिएको हुनुपर्छ यो दृश्य भौतिक बस्तु छिचोलेर खिचेको क्यामराको त्यही आँखाले समातेको यो पक्कै छिमेकी स्नानघरभित्रको यो दृश्य ! तर...तर योक ाम कुनै पनि दृष्टिले ठीक भएन ! नजानेरै कति ठूलो गल्ती गरेँ मैले यस गल्तीलाई तुरुन्तै सुधार्नुपर्छ उसले मनमनै साच्यो       
तर पनि तत्कालका लागि त्यस यसुवतीको आकर्षणबाट उम्कनै सकेन त्यही मानसिकतामा कम्प्युटरको माध्यमबाट उसले त्यो युवतीको व्यक्तिगत विवरण यावत नालीबेली प्राप्त ग्यो मानिस जन्मनासाथ प्रत्येक मानिसको नवजात शिशुको सम्पूर्ण विवरण कम्प्युटरसञ्जालमा दाखिला हुन्थ्यो हरेक वर्ष त्यसलाई अद्यावधिक गरिन्थ्यो उसले कम्प्युटरबाट त्यस स्नानघरमा देखेकी केटीको बारेमा सबै जानकारी प्राप्त ¥यो त्यसमाथि जति जति सूचना प्रविधिको विकास भयो त्यति त्यति व्यत्तिगतस्वतन्त्रता गोपनीयताको सीमा मेटिँदैथियो
कम्प्युटर विशेषज्ञ थियो, केटी रहिछ जीव वैज्ञानिक !
त्यो दृश्य देखेदेखि उसको मन एकदमैं बेचैन भयो घरि घरि त्यो युवतीको अनुहार मादक सौन्दर्य आाँखमा आइरहे नयाँ कायैक्रम निर्माण तर्फ सोच्नै सकेन उसले त्यस केटीका सबै कुरा कम्प्युटरबाट जान्न सफल भए पनि उसभित्रको सजिव कल्पना चाहनाजान्न कम्प्युटरको कुनै विश्लेषणले काम गर्दैनथ्यो आजसम्म कुनै पनि भौतिक बस्तुको सजीव कल्पना कम्प्युटरमार्फत प्राप्त गर्नसक्नु वायाँ हातको खेल थियो, तर मानवीय व्यवहार भावनाको कल्पना भविष्यवाणी गर्ने कुरामा भने अझै सफलता प्राप्त भइसकेको थिएन उसको यो नयाँ कम्प्युटर प्रोग्रामिङ सफल हुन सकेमा भने यो अवस्था रहँदैनथ्यो आजसम्म उसले यसलाई विज्ञान यसमा पनि सूचना विज्ञानको सबैभन्दा ठूलो पराजय ठानेको थियो
तर आज टेलिभिजन पर्दामा अनायास देखेको त्यो दृश्यको आकर्षणले उसको सोचाइको धारा नै बदलिदियो हिजोसम्म सबैभन्दा ठूलो पराजय ठानेको मनव मन चाहना पढ्न नसकेको कमी अब उसलाई कमी लागेन, बरु यो पराजयभित्रै उसभित्रको मानिसको विजयको सुनिश्चित देख्यो उसले ! उसलाई लाग्यो सबै कृुरामा विजय प्राप्त गसिकेको कम्प्युटर रोबोटललाई यदि यी बाँकी कुरामा पनि मानवसदृस तुल्याइयो भने बाँकी नै के पो रहला ? कहाँ बाँकी रहला मानिस कम्प्युटर तथा रोबोटबीचको अन्तर ? अनि कहाँ रहन्छ मानिसको सर्वोच्चता ? मनभरि यस्तै यस्तै प्रश्नहरू मनसुनी वर्ष झैं वर्षीइरहे दिमागभरि
उसको प्राविधिक मनलाई यो तर्क पराजय स्वीकार्य नभए पनि उसभित्रको मानिसको भावनात्मक तह भने त्यही पराजयमा खुसी थियो
उसको मनभरि अन्तद्र्वन्द्वका ज्वारभाटा मडराइरहे विगत १५०२०० वर्षमा रोबोटिक्सले चमत्कारिक रूपमा विकास गरेको थियो मानिसका सबै शारीरिक विशेषतायुक्त रोबोटपुस्ता कार्यरत थियो, अन्य गुण पनि थिए तिनमा मानिससदृश रोबोटका एन्ड्रोइड पुस्ता क्रियाशील थिए आज सुरुका रोबोटमा स्त्री पुरुषको भेद नभए पनि सेक्रेटरी, अफिस रिसेप्सनिस्ट, नर्सजस्ता सेवामा रोबोटको प्रयोगसँगै यो भेदको सुरुआत हुँदैगएको थियो तर जति नै भए पनि मानवीय विशेष गुण संवेगको विकास यिनमा अझै भएको थिएन प्रेम, भावना, मन अरुद्वारा निर्धारित कार्यक्रम बेगरको निर्णयक्षमताको भने नितान्त अभाव थियो यिनमा ! यिनै कुराको भिन्नताले मानिस आज पनि तीभन्दा अझै विशिष्ट थिए तर अहिलेको उसको परियोजना वा कम्प्युटर प्रोग्राम सफल भएमा रोबोटका यी कमजोरी हटाउन सफल हुन्थ्यो  
तर आज अवैध रूपमा भए पनि उसको कम्प्युटर पर्दामा देखिएको मानवीय सौदर्यको तये दृश्य देखेदेखि उसलाई लाग्न थाल्गो हरबखत कम्प्युटर तिनै यन्त्रमानव रोबोटसँग खेलिरहँदा के पनि यिनैजस्ता मानवीय संवेगबाट बञ्चित भएको हूँ ? यिनै मभित्र हराउँदै गएका मानवीय संवेग जगाइदिएको हो उसको कम्प्युटरका पर्दामा अल्ट्राभ्वाइलेट किरणयुक्त क्यामराका आँखाले देखाएइदिएका छिमेकको स्नानघरभित्रको दृश्यकी सुन्दरी युवतीको मोहक सौन्दर्यले ? बाथरुमभित्र निस्फिक्री नुहाइरहेकी त्यो सुन्दरीको सुनौला केशराशिबाट मोती झैं खसिरहेका पानीका थोपा भिजेको सुडोल स्वेत शरीरको मोहनी आकर्षण देखेदेखि नै कति गर्दापनि मुक्त हुन सकेको थिएन लाग्थ्यो उसभित्र लुकेका रहेका विविधताप्रेमी मन, पहिचानको चाहना प्रेम तथा सौन्दर्यबोधका साथै सबै खाले मानवीय संवेग फेरि एक पटक उठेर सतहमा आउँदैछन्, उसको यान्त्रिक जीवनमाथि विजयको झण्डा फहराउँदै छन् लाग्यो, एकरूपएकरस रोबोट जीवनबाट मुक्तिको उद्घोष गर्न जुर्मुराउँदैछ उसभित्र यन्त्रजस्तै बनिसकेको मानव !

विजय निवासआरुबारी

1 comment:

  1. I ADAMS KEVIN, a representative of Aiico Insurance plc, we trust and respect for individual differences in day out a loan. We will provide 2% of the loan's interest rate. If you are interested in this business contact us by e-mail (adams.credi@gmail.com) now transfer their loan documents issued properly. Do you need a loan to set up business or school if you are very welcome to aiico insurance plc.you can also contact us by email(aiicco_insuranceplc@yahoo.com) we first week can request a balance transfer.

    व्यक्तिगत व्यवसायका लागि ऋण चाहिन्छ? तपाईं आफ्नो इमेल संपर्क भने उपरोक्त तुरुन्तै आफ्नो ऋण स्थानान्तरण प्रक्रिया गर्न
    ठीक।

    ReplyDelete